Trudna sytuacja pandemiczna doprowadziła do diametralnej zmiany w życiu
społecznym, rodzinnym i zawodowym. Długotrwałe zamknięcie szkół oraz obostrzenia
sanitarno-epidemiczne dotknęły przede wszystkim dzieci i młodzież pozbawiając ich stałego
kontaktu z rówieśnikami. Ograniczyła rozwijanie zainteresowań, aktywność fizyczną
i znacznie wydłużyła czas spędzany w Internecie i mediach społecznościowych. Taki stan
zaowocował zarówno znaczącym wzrostem uzależnień od gier komputerowych i Internetu, ale
również apatią, stanami depresyjnymi, wycofaniem, brak motywacji, koncentracji, problemami
ze snem czy słabą wydolnością organizmu związaną z brakiem ruchu. Pogorszyły się również
relacje między rodzicami a dziećmi. Kluczowe jest podjęcie jak najszybciej działań
wspierających zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży.
Co o kondycji psychicznej dzieci mówią specjaliści?
W lipcu 2021 r. w trakcie posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Zdrowia
Psychicznego Dzieci i Młodzieży eksperci wskazali, że w czasie pandemii ok. 40 proc. uczniów
zgłaszało pogorszenie stanu psychicznego, większość z nich była w wieku powyżej 15 lat.
O 30 proc. wzrosła też liczba zaburzeń lękowych i depresyjnych.
Eksperci Polskiej Akademii Nauk zwracają uwagę na fakt, że skala potrzeb jest
ogromna. Psychologiczne i edukacyjne skutki COVID-19 mogą trwać dłużej niż sama
pandemia i że to właśnie dzieci i młodzież są grupą najbardziej narażoną na negatywne skutki
izolacji, destabilizacji życia rodzinnego i szkolnego oraz ekspozycję na negatywny medialny
przekaz dotyczący wirusa SARS-CoV-2 i rozmiarów pandemii.
Program wsparcia psychologiczno-pedagogicznego dla uczniów i nauczycieli w pandemii
realizowany przez Ministerstwo Edukacji i Nauki.
W odpowiedzi na powyższe problemy na zlecenie Ministerstwa Edukacji i Nauki
eksperci z Instytutu Profilaktyki Zintegrowanej przygotowali raport Jak wspierać uczniów po
roku epidemii?. To materiał oparty na wynikach badań przeprowadzonych wśród uczniów,
rodziców i nauczycieli w okresie od kwietnia 2020 do stycznia 2021 roku. Raport zawiera
wnioski i rekomendacje, które będą pomocne przy reagowaniu systemu edukacji na wyzwania
w obszarze wychowania, zdrowia psychicznego oraz profilaktyki problemów dzieci
i młodzieży wynikających z przedłużającej się pandemii.
Podstawowy wniosek z przeprowadzonych badań:
Czas epidemii i związany z nim reżim sanitarny – zwłaszcza aspekt izolacji społecznej,
doprowadził do znacznego osłabienia kondycji psychicznej uczniów. Powoduje to palącą
potrzebę objęcia dzieci i młodzieży wsparciem wychowawczym, profilaktycznym
i pomocowym w różnorodnych formach i na jak największą skalę.
Z pozostałych wniosków wynika miedzy innymi, że:
Ø najważniejszym czynnikiem chroniącym zdrowie psychiczne uczniów w okresie
pandemii jest wielkość, jakość i dostępność sieci wsparcia (rodzina, rówieśnicy,
nauczyciele, wychowawcy, specjaliści w zakresie pomocy psychologiczno-pedagogicznej),
Ø obniżenie kondycji psychicznej dzieci i młodzieży jest czynnikiem sprzyjającym wzrostowi
zachowań ryzykownych i problemowych,
Ø wypełnianie roli wychowawczej przez rodziców i nauczycieli w okresie pandemii jest
znacznie utrudnione – wynika to przede wszystkim z dodatkowych obciążeń i stresów
związanych z zagrożeniem epidemicznym,
Ø jednym z ważnych narzędzi oddziaływania wychowawczego jest lekcja wychowawcza
odpowiadająca na potrzeby uczniów.
Przeciwdziałając skutkom pandemii Ministerstwo Edukacji i Nauki we współpracy
z naukowcami z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie oraz
przedstawicielami Fundacji Polskiej Akademii Nauk w Lublinie realizuje Program wsparcia
psychologiczno-pedagogicznego dla uczniów i nauczycieli.
Celem Programu jest zidentyfikowanie pojawiających się u uczniów problemów
wywołanych izolacją w okresie pandemii. W ramach programu eksperci dokonają pogłębionej
analizy problemów dzieci i młodzieży oraz zaprezentują metody pracy z uczniami, którzy
borykają się z trudnościami. Efektem Programu będzie Model Wsparcia PsychologicznoPedagogicznego uczniów, którzy borykają się z trudnościami psychicznymi.
Program skierowany jest do dzieci i młodzieży ze szkół podstawowych i ponadpodstawowych,
ich rodziców oraz nauczycieli i specjalistów szkolnych.
Działania w ramach programu:
1. Diagnoza problemów uczniów, głównie w zakresie dobrostanu psychicznego
w wyznaczonych 1200 szkołach w Polsce.
Z terenu województwa świętokrzyskiego w badaniu wzięło udział 49 wytypowanych
szkół/placówek: 33 szkoły podstawowe, 14 szkół ponadpodstawowych oraz 2 placówki.
2. Bieżące wsparcie dzieci i młodzieży w odbudowywaniu relacji rówieśniczych.
3. Szkolenia dla nauczycieli i specjalistów w ramach których zaprezentowane zostaną
skuteczne metody pracy z uczniami doświadczającymi trudności.
W celu skutecznego realizowania Programu w każdym województwie – Kuratorium Oświaty
powołani zostali Koordynatorzy wsparcia Programu.
Główną rolą Koordynatorów jest współpraca z dyrektorami szkół/placówek w zakresie:
– przeprowadzenia i wsparcia w zakresie diagnozy wśród uczniów;
– rekrutacji placówek oświatowych do programu;
– organizacji dodatkowego wsparcia doradczego skierowanego do polskich rodzin w zakresie
przeciwdziałania następstw pandemii;
– organizacji szkoleń on-line (lub hybrydowych) dotyczących kompetencji wychowawczych,
profilaktycznych oraz społecznych, mających na uwadze reintegrację społeczną i zwiększenie
więzi społecznej między uczniem – rodzicem i nauczycielem.
Koordynatorami Programu na terenie województwa świętokrzyskiego są:
1. Pani Beata Domaradzka – pedagog w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej we
Włoszczowie, domaradzka@uksw.edu.pl
2. Pani dr hab. Paulina Forma – pedagog w Miejskim Zespole Poradni PsychologicznoPedagogicznych w Kielcach, forma@uksw.edu.pl
3. Pani Bożena Kulba – pedagog w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w BuskuZdroju, kulba@uksw.edu.pl
4. Pani Anna Serwinowska-Chodorek – pedagog w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej
w Opatowie, serwinowska-chodorek@uksw.edu.pl
Świętokrzyska Sieć Wsparcia Psychologiczno-Pedagogicznego szkół/placówek
Świętokrzyski Kurator Oświaty realizując politykę oświatową państwa w zakresie:
Ø podnoszenia jakości edukacji poprzez działania uwzględniające zróżnicowane potrzeby
rozwojowe i edukacyjne wszystkich uczniów,
Ø zapewnienia wsparcia psychologiczno-pedagogicznego, szczególnie w sytuacji kryzysowej
wywołanej pandemią COVID-19 w celu zapewnienia dodatkowej opieki i pomocy,
wzmacniającej pozytywny klimat szkoły oraz poczucie bezpieczeństwa,
Ø roztropnego korzystania w procesie kształcenia z narzędzi i zasobów cyfrowych oraz metod
kształcenia wykorzystujących technologie informacyjno-komunikacyjne.
zainicjował opracowanie systemowego wsparcia psychologiczno-pedagogicznego
dla uczniów, nauczycieli i rodzin w postaci Świętokrzyskiej Sieci Wsparcia PsychologicznoPedagogicznego szkół/placówek.
Podstawowymi filarami Sieci są:
1. Punkty konsultacyjne wspomagające nauczycieli szkół ogólnodostępnych w pracy
z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych powołane w 2017 r. przez
Świętokrzyskiego Kuratora Oświaty w ramach projektu Wsparcie szkół ogólnodostępnych
w realizacji zadań związanych z kształceniem uczniów ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi i upowszechnianiem edukacji włączającej. W myśl założeń projektu
w szkołach i placówkach na terenie województwa świętokrzyskiego utworzone zostały
punkty konsultacyjne, których celem jest pomoc nauczycielom, rodzicom
w organizowaniu kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży o specjalnych
potrzebach edukacyjnych.
Zadania Koordynatorów Punktów konsultacyjnych:
Ø udzielanie konsultacji i porad w sprawach związanych z organizacją kształcenia
uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w szkołach ogólnodostępnych,
Ø pomoc w zakresie tworzenia dokumentacji związanej z organizacją kształcenia uczniów
ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi,
Ø prowadzenie w środowisku działalności edukacyjno-informacyjnej promującej
edukację włączającą w społecznościach lokalnych,
Ø udostępnianie materiałów edukacyjnych i informacyjnych na temat organizacji
kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi,
Ø prowadzenie warsztatów, zajęć i grup wsparcia z zakresu ww. problematyki
dla nauczycieli, uczniów, rodziców,
Ø współpraca z koordynatorami wsparcia psychologiczno-pedagogicznego, pedagogami
szkolnymi, nauczycielami oraz innymi podmiotami udzielającymi wsparcia uczniom
i ich rodzicom,
Ø współpraca z placówkami doskonalenia nauczycieli i uczelniami wyższymi,
Ø dzielenie się dobrymi praktykami z zakresu pracy z dzieckiem/uczniem
niepełnosprawnym.
2. Koordynatorzy wsparcia psychologiczno-pedagogicznego w poszczególnych powiatach.
Zadania Koordynatorów wsparcia psychologiczno-pedagogicznego:
Ø podjęcie współpracy z pedagogami/psychologami ze szkół podstawowych
i ponadpodstawowych w obrębie powiatu,
Ø utworzenie bazy danych kontaktowych pedagogów/psychologów ze szkół
podstawowych i ponadpodstawowych w obrębie powiatu, ewentualnie grupy
z wykorzystaniem portali społecznościowych,
Ø założenie na stronie internetowej szkoły zakładki: Koordynator wsparcia
psychologiczno-pedagogicznego dla szkół/placówek,
Ø współpraca z koordynatorem Programu Ministerstwa Edukacji i Nauki oraz
koordynatorami Punktów konsultacyjnych oraz Kuratorium Oświaty w Kielcach,
Ø upowszechnianie pedagogom/psychologom szkolnym informacji z zakresu wsparcia
uczniów, nauczycieli i rodziców publikowanych przez Ministerstwo Edukacji i Nauki,
Ośrodek Rozwoju Edukacji,
Ø diagnoza najczęściej zgłaszanych przez uczniów, nauczycieli, rodziców problemów
psychologiczno-pedagogicznych,
Ø współpraca ze specjalistami z Punktów konsultacyjnych w zakresie udzielenia pomocy
psychologiczno-pedagogicznej w formach odpowiednich do rozpoznanych potrzeb,
Ø budowanie koalicji w lokalnych środowiskach na rzecz wsparcia psychologicznopedagogicznego, w tym współpraca z placówkami doskonalenia nauczycieli oraz
uczelniami wyższymi.
Ø inicjowanie własnych propozycji działań w obszarze wsparcia, np. w postaci dobrych
praktyk.
Świętokrzyska Sieć Wsparcia Psychologiczno-Pedagogicznego szkół/placówek
Podjęta przez Świętokrzyskiego Kuratora Oświaty inicjatywa utworzenia
Świętokrzyskiej Sieci Wsparcia Psychologiczno-Pedagogicznego szkół/placówek pozwoli na
skorelowanie dotychczasowych działań podejmowanych w ramach projektu Wsparcie szkół
ogólnodostępnych w realizacji zadań związanych z kształceniem uczniów ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi i upowszechnianiem edukacji włączającej z zadaniami
podejmowanymi przez pedagogów/psychologów szkolnych na rzecz wsparcia uczniów i ich
rodzin w rozwiązywaniu problemów psychologiczno-pedagogicznych.
Ponadto budowanie lokalnych koalicji – instytucji współpracujących z pedagogami
i psychologami szkolnymi, koordynatorami Punktów konsultacyjnych i koordynatorami
wsparcia psychologiczno-pedagogicznego – stwarza większe możliwości udzielenia
kompleksowej i profesjonalnej pomocy osobom potrzebującym wsparcia, bowiem każda
z wymienionych stron posiada wpływ na pozostałych i tylko w toku współpracy możliwe jest
zrealizowanie zarówno wspólnych, jak i własnych interesów. Pojęte przez Świętokrzyskiego
Kuratora Oświaty inicjatywy będą platformą wymiany poglądów i narzędziem „spinającym”
działania wszystkich interesariuszy.
Opracowano pod kierownictwem:
Pana Zbigniewa Wojciechowskiego – Dyrektora Wydziału Nadzoru Pedagogicznego i Strategii Kuratorium
Oświaty w Kielcach
Zatwierdził do realizacji:
Pan Kazimierz Mądzik – Świętokrzyski Kurator Oświaty